X-ışını astronomisi, evrenin şiddetli ve yüksek enerjili olaylarını keşfetmek için hayati bir araçtır ve Max Planck Dış Uzay Fiziği Enstitüsü’ndeki eROSITA konsorsiyumunun bulgularıyla yeni bir zirveye ulaşmıştır. Spectrum-RG uzay uydusunda yer alan eROSITA (extended ROentgen Survey with an Imaging Telescope Array) teleskobu, X-ışını gökyüzünün yarısını kapsayan önemli bir araştırma tamamlayarak yaklaşık 900.000 benzersiz X-ışını kaynağı kataloglamıştır. Bu başarı, altı on yıl boyunca süren geçmiş X-ışını astronomisi görevlerinin toplam keşiflerini geride bırakmıştır.
eROSITA’nın Geniş Gökyüzü Araştırması
eROSITA cihazı, ilk tüm gökyüzü araştırmasını eRASS1’i, Aralık 2019’da başlayarak yedi ay içinde tamamlamıştır. Bu araştırma, en yüksek hassasiyetle 170 milyon X-ışını fotonu yakalamış, böylece astronomların geliş zamanlarını ve enerjilerini analiz etmelerine olanak tanımıştır. Baş araştırmacı Andrea Merloni’nin rehberliğinde, astronomi ekibi ilk veri katalogunu derlemiş ve 50’den fazla yeni bilim makalesi yayınlamıştır. Teleskop, bu tarihten itibaren üç ek tam gökyüzü taraması daha gerçekleştirmiş ve birikmiş veri seti yakında kamuoyuyla paylaşılacak.
eROSITA’nın X-Işını Kaynakları Hazinesi
eROSITA’nın ön araştırma verileri eRASS1, süper kütleli kara delikler, yeni doğan yıldızlar ve süpernova kalıntıları gibi en sıcak ve en enerjik gök cisimlerine odaklanarak, yaklaşık 710.000 süper kütleli kara delik, Samanyolu içinde 180.000 X-ışını yayan yıldız ve diğer egzotik kaynaklar arasında 12.000 galaksi kümesi gibi nesneleri işaret etmektedir. Bu sağlam X-ışını kaynakları koleksiyonu, teleskobun eşi görülmemiş yeteneklerinin bir kanıtıdır ve geçtiğimiz çeyrek yüzyıl boyunca XMM-Newton ve Chandra gibi köklü görevlerin bulgularını geride bırakmıştır.
Belirli X-Işını Nesnelerine Odaklanma
eROSITA, on binlerce galaksi kümesinin sıcak kozmik ortamını haritalamayı, galaksiler içindeki kara delikleri tespit etmeyi ve çeşitli galaktik X-ışını kaynaklarının fiziksel süreçlerini incelemeyi hedeflemektedir. Yeni araştırma verilerinden bir öne çıkan nokta, iki galaksi kümesi arasındaki bir filamentin tanımlanması olup, evrenin sıcak-sıcak kozmik ortamının yoğunluğu ve galaksi kümelerinin oluşumu hakkında içgörüler sunmaktadır. Ayrıca, eRASS1 araştırması, araştırmacıların bu dev yapıların kenarlarında oynanan güçleri incelemelerine olanak tanıyan Başak Kümesi’nin detaylı bir görünümünü sağlamaktadır.
Lansmanından bu yana eROSITA, X-ışını evreni hakkındaki anlayışımıza önemli katkılarda bulunmuştur. Gözlemleri, uzak bir kuasarın değişimlerini ve erken evrende yeni oluşan bir kara deliğin varlığını ortaya çıkarmış, ayrıca Samanyolu boyunca sıcak gazı haritalamıştır. Şu anda, cihaz güvenli moddayken sağlık değerlendirmeleri yapılmaktadır.
eROSITA projesinin son ilerlemeleri, X-ışını astronomisinde büyük bir adımı yansıtmakta, gelecekteki kozmik keşifler için kapsamı genişletmekte ve bilimsel topluluk için paha biçilmez bir kaynak sağlamaktadır. eROSITA Operasyonları ekibi tarafından dağıtılan yüksek kaliteli veri ve araçlar, dünya çapında işbirlikçi araştırma çabalarını geliştirmeye söz vermektedir.
- eROSITA, X-ışını gökyüzünün yarısını taradı.
- 900.000 X-ışını kaynağı kataloglandı.
- Yeni veriler, kozmik anlayışı genişletiyor.
